Dobrostan bydła mięsnego stał się jednym z kluczowych tematów debaty rolniczej i naukowej w Unii Europejskiej. Europejski Urząd ds. Bezpieczeństwa Żywności (EFSA) opublikował w 2025 roku kompleksową opinię naukową, w której przeanalizowano warunki utrzymania bydła opasowego, krów mamek i cieląt, a także praktyki hodowlane i kwestie transportu. Raport ujawnia zarówno zagrożenia dla zdrowia i dobrostanu zwierząt, jak i wskazuje rozwiązania pozwalające na poprawę standardów w chowie.
Woda, pasza i przestrzeń – fundamenty dobrostanu
Dostęp do czystej wody uznano za absolutnie podstawowy element dobrostanu. EFSA zaleca stosowanie dużych poideł korytowych, które umożliwiają naturalne picie, jednocześnie ograniczając rywalizację w grupie. Systemy smoczkowe, powszechnie spotykane w niektórych gospodarstwach, oceniono negatywnie, ponieważ zaburzają naturalne zachowania.
Równie istotna jest struktura dawki pokarmowej. Zbyt wysoki udział paszy treściwej sprzyja występowaniu kwasicy żwacza, co skutkuje zaburzeniami metabolicznymi i kulawizną. EFSA rekomenduje stopniowe wprowadzanie pasz wysokokoncentratowych oraz większy udział włókna strukturalnego, co pozwala zmniejszyć ryzyko chorób i poprawia dobrostan.
Kolejnym kluczowym aspektem jest przestrzeń. Dotychczasowe praktyki w wielu państwach członkowskich przewidują zaledwie 2–5 m² na sztukę. Zdaniem EFSA nie jest to wystarczające – bydło opasowe powinno dysponować powierzchnią około 13 m², obejmującą miejsce do leżenia, stania i pobierania paszy. Zapewnienie takich warunków ogranicza stres grupowy, poprawia synchronizację zachowań i zmniejsza ryzyko urazów.
Znaczenie środowiska – podłogi, wybieg i wzbogacenie otoczenia
Warunki podłoża wciąż budzą kontrowersje. Posadzki szczelinowe są praktyczne w utrzymaniu, ale zwiększają ryzyko kulawizn, urazów skóry i problemów z odpoczynkiem. Stosowanie mat gumowych poprawia sytuację, lecz nadal nie dorównuje komfortowi zapewnianym przez głęboką ściółkę. Z kolei ta ostatnia, jak wskazują organizacje rolnicze, rodzi problemy logistyczne i środowiskowe, m.in. emisję podtlenku azotu.
Równie ważny jest dostęp do środowiska zewnętrznego. Zwierzęta pozbawione wybiegu cierpią z powodu ograniczenia ruchu, niedostymulowania sensorycznego i braku możliwości eksploracji. Możliwość wyjścia na pastwisko lub choćby na zewnętrzny wybieg zmniejsza stres, poprawia kondycję i pozwala na unikanie konfliktów w grupie. Dodatkowym elementem poprawiającym dobrostan są formy wzbogacenia środowiska – od szczotek do czochrania po lizawki mineralne.
Stres cieplny i zimowe utrzymanie
Bydło jest szczególnie wrażliwe na wysokie temperatury. Granica krytyczna wynosi około 24–26°C, a jej przekroczenie powoduje gwałtowny wzrost ryzyka wystąpienia stresu cieplnego. Rozwiązaniem są systemy wentylacyjne, zraszacze i dostęp do zacienionych wybiegów. EFSA podkreśla, że możliwość swobodnego wyboru między warunkami wewnątrz i na zewnątrz budynku znacząco poprawia samopoczucie zwierząt.
Z kolei w przypadku zimowania na zewnątrz kluczowe jest zapewnienie suchego legowiska i naturalnych osłon przed wiatrem i opadami. Bydło jest odporne na niskie temperatury, pod warunkiem dostępu do suchego miejsca odpoczynku i odpowiedniej dawki pokarmowej.
Praktyki hodowlane i ich konsekwencje
Opinia EFSA poświęca wiele miejsca praktykom hodowlanym, takim jak odsadzenie cieląt, kastracja, wypalanie rogów czy zabiegi chirurgiczne. Wszystkie te procedury wiążą się z bólem i stresem, dlatego zaleca się ich ograniczanie lub stosowanie środków przeciwbólowych i znieczulających. Szczególnie krytycznie oceniono chów zwierząt z hipertrofią mięśniową, np. rasy Belgian Blue. Choć dają one wysokie przyrosty masy, towarzyszy im wysoka częstość trudnych porodów, konieczność cesarskich cięć i zwiększona podatność na choroby.
Monitoring dobrostanu – nowe narzędzia
Nowością w podejściu EFSA jest propozycja monitorowania dobrostanu przy wykorzystaniu wskaźników ocenianych w rzeźniach. Należą do nich m.in. kondycja tuszy, zmiany skórne czy uszkodzenia płuc. Dane te, zestawione z obserwacjami behawioralnymi prowadzonymi w gospodarstwach, mogą tworzyć system wczesnego ostrzegania o problemach w utrzymaniu zwierząt.
Komentarz Związku Polskie Mięso
Polscy hodowcy i producenci wołowiny z uwagą zapoznali się z najnowszą opinią Europejskiego Urzędu ds. Bezpieczeństwa Żywności (EFSA), poświęconą warunkom utrzymania bydła mięsnego i praktykom hodowlanym.
“Chcemy podkreślić jednoznacznie: dobrostan zwierząt jest wpisany w DNA każdego hodowcy. Tylko zdrowe, dobrze traktowane zwierzęta gwarantują wysoką jakość produkcji, która trafia na stoły konsumentów w Polsce i całej Europie. Rolnicy doskonale rozumieją, że ich praca opiera się na trosce o zwierzęta – to fundament zarówno etyczny, jak i ekonomiczny.
Jednocześnie apelujemy, by wprowadzane zmiany były zdroworozsądkowe, oparte na rzetelnej nauce, a nie na ideologii, i aby uwzględniały realia gospodarstw oraz opłacalność produkcji. Zbyt rygorystyczne i kosztowne regulacje mogą w praktyce doprowadzić nie do poprawy dobrostanu, ale do ograniczenia produkcji w Europie i przeniesienia jej do krajów trzecich, gdzie standardy są niższe. Taki scenariusz byłby sprzeczny z interesem europejskich konsumentów i producentów.
Należy też zauważyć, że w wielu obszarach nie jest konieczne dalsze zaostrzanie przepisów, lecz poprawa egzekwowania już obowiązujących. Polscy hodowcy spełniają restrykcyjne normy unijne, a praktyka pokazuje, że właściwy nadzór i konsekwentne stosowanie prawa przynoszą realne efekty w zakresie dobrostanu.
Doceniamy wskazania EFSA dotyczące dostępu do wody, odpowiedniego żywienia czy zapewnienia warunków środowiskowych minimalizujących stres. Wiele z tych zaleceń jest już standardem w naszych gospodarstwach. Jednak propozycje znaczącego zwiększenia powierzchni dla zwierząt czy obligatoryjnego wprowadzenia kosztownych systemów mogą być w obecnych realiach ekonomicznych nie do udźwignięcia dla wielu rolników. Dlatego tak istotne jest, aby przyszłe regulacje były wdrażane stopniowo i przy zapewnieniu odpowiedniego wsparcia finansowego.
Sektor mięsny popiera działania na rzecz dalszej poprawy dobrostanu, ale oczekuje, że będą to rozwiązania praktyczne, proporcjonalne i możliwe do wdrożenia, a nie postulaty oderwane od rzeczywistości gospodarstw. Wspólnym celem powinno być budowanie systemu, który łączy wysokie standardy dobrostanu ze stabilnością ekonomiczną produkcji rolnej w Europie.”
Podsumowanie
Opinia EFSA na temat dobrostanu bydła mięsnego wyznacza nowe standardy w ocenie warunków utrzymania i praktyk hodowlanych w Europie. Eksperci podkreślili kluczowe znaczenie dostępu do wody, odpowiednio zbilansowanej paszy, przestrzeni i środowiska ograniczającego stres zwierząt. Zwrócono uwagę na potrzebę monitorowania dobrostanu poprzez obiektywne wskaźniki, w tym dane zbierane w rzeźniach. Polscy hodowcy dostrzegają wartość wielu zaleceń EFSA, jednocześnie akcentując konieczność racjonalnego podejścia do wdrażania regulacji, które w innym przypadku mogą zagrozić opłacalności produkcji. Branża podkreśla, że już obecnie spełnia wysokie standardy unijne i oczekuje, że dalsze zmiany będą oparte na nauce oraz wsparte odpowiednimi mechanizmami finansowymi. Wspólnym celem powinno pozostać pogodzenie wysokiego poziomu dobrostanu zwierząt z konkurencyjnością europejskiego sektora mięsnego.
Opracowane przez IBIMS Green na podstawie informacji z ESFA (Europejskiego Urzędu ds. Bezpieczeństwa Żywności)