9 października Komisja Europejska przedstawiła projekt rozporządzenia mającego na celu wzmocnienie ochrony rolników Unii Europejskiej w związku z planowaną umową o partnerstwie gospodarczym z Mercosur (EU-Mercosur Partnership Agreement – EMPA). Nowe przepisy mają zapewnić dodatkową warstwę bezpieczeństwa dla unijnych producentów w przypadku nieoczekiwanego wzrostu importu produktów rolnych lub gwałtownego spadku cen na rynku UE.
Zaproponowany mechanizm przewiduje jasne procedury i szybkie środki ochronne, w tym możliwość czasowego wycofania preferencji taryfowych, aby przeciwdziałać potencjalnym negatywnym skutkom liberalizacji handlu z krajami Mercosur (Argentyna, Brazylia, Paragwaj, Urugwaj). Projekt rozporządzenia stanowi rozwinięcie gwarancji zawartych w propozycji prawnej EMPA, przekazanej państwom członkowskim 3 września 2025 r.
Wzmocniona ochrona dla wrażliwych sektorów
Nowe rozporządzenie obejmuje szczególnie wrażliwe produkty rolne, takie jak: wołowina, drób, ryż, miód, jaja, czosnek, etanol i cukier. W odniesieniu do tych towarów przewidziano specjalny system monitorowania, wyraźne progi reagowania oraz przyspieszone procedury uruchamiania środków ochronnych.
Monitoring rynku
Komisja będzie systematycznie monitorować sytuację na rynku UE oraz trendy importowe dotyczące wrażliwych produktów. Co pół roku przygotowywany będzie raport dla Rady i Parlamentu Europejskiego, oceniający wpływ importu z Mercosur na unijny rynek, a w razie potrzeby – również na sytuację w poszczególnych państwach członkowskich.
Kiedy reakcja KE?
Postępowanie ochronne zostanie wszczęte, jeśli import z Mercosur wzrośnie o ponad 10% w skali roku lub jeśli ceny importowe spadną o co najmniej 10% w porównaniu z rokiem poprzednim. Komisja będzie analizować przypadki spadku cen krajowych lub koncentracji importu w jednym bądź kilku państwach członkowskich.
Jeżeli dochodzenie wykaże poważne zakłócenia lub zagrożenie dla unijnych producentów, Unia będzie mogła czasowo zawiesić preferencje taryfowe dla produktów powodujących szkodę.
Szybka reakcja
W sytuacjach nagłych Komisja zobowiązuje się do:
- natychmiastowego wszczęcia dochodzenia po wniosku państwa członkowskiego,
- możliwości wprowadzenia tymczasowych środków ochronnych w ciągu 21 dni,
- zakończenia dochodzenia w ciągu 4 miesięcy (zamiast 12 miesięcy, jak przewiduje sama umowa EMPA).
Tło i znaczenie propozycji
Zaproponowany akt prawny przekłada klauzulę ochronną zawartą w umowie z Mercosur na wiążące i bezpośrednio stosowane prawo unijne. Projekt opiera się na obowiązującym rozporządzeniu (UE) 2019/287, które reguluje podobne mechanizmy ochronne w umowach handlowych UE z innymi krajami. Jednak ze względu na szczególną wrażliwość handlu produktami rolnymi z Mercosur, Komisja uznała, że konieczny jest odrębny, bardziej precyzyjny instrument prawny.
– Promowanie konkurencyjności gospodarczej i społecznej rolników w Unii Europejskiej zawsze będzie najwyższym priorytetem unijnej agendy handlowej. Z jednej strony musimy nadal poszukiwać nowych możliwości eksportowych na całym świecie dla ich niezrównanych produktów. Z drugiej – musimy zapewnić naszym rolnikom wszelkie niezbędne środki ochronne w kontekście niektórych umów handlowych. Te zabezpieczenia ucieleśniają tę zasadniczą ideę. Wysłuchaliśmy naszych rolników, zastanowiliśmy się i teraz podjęliśmy działania – w ich interesie. Wierzymy, że dzięki tej żelaznej gwarancji prawnej nasi rolnicy mogą teraz z ufnością poprzeć umowę z Mercosur, a my ufamy, że współprawodawcy potraktują ten wniosek priorytetowo, aby rozporządzenie mogło zostać przyjęte przed podpisaniem umowy między UE a Mercosur – powiedział Maroš Šefčovič, Komisarz ds. Handlu i Bezpieczeństwa Gospodarczego, Relacji Międzyinstytucjonalnych i Przejrzystości
Kolejne kroki
Propozycja rozporządzenia trafi teraz do Parlamentu Europejskiego i Rady UE, które przyjmą ją w ramach zwykłej procedury legislacyjnej. Komisja liczy, że akt zostanie przyjęty jeszcze przed podpisaniem umowy z Mercosur, tak aby mechanizmy ochronne mogły zostać uruchomione natychmiast po wejściu w życie porozumienia.
Opracowano przez IBIMS Green na podstawie informacji z Komisji Europejskiej.