Wprowadzenie – LSD w Europie to nowe realia hodowli
Jeszcze do niedawna wirus guzowatej skóry bydła (Lumpy Skin Disease, LSD) był kojarzony głównie z Afryką i Bliskim Wschodem. W 2025 roku sytuacja zmieniła się dramatycznie – choroba po raz pierwszy pojawiła się w Europie Zachodniej. Pierwsze przypadki odnotowano w czerwcu na Sardynii i w Lombardii, a 30 czerwca 2025 r. Francja potwierdziła ognisko w regionie Sabaudii, tuż przy granicy ze Szwajcarią.
W kolejnych miesiącach LSD rozprzestrzenił się z Alp przez Jurę aż po Pireneje, co potwierdziło, że wirus przełamał naturalne bariery geograficzne i dotarł do centrum Europy Zachodniej. W połowie października nowe ogniska odnotowano w regionie Pirenejów Wschodnich – zaledwie 30 km od granicy hiszpańskiej. Kilka dni później Hiszpania potwierdziła swoje pierwsze przypadki – w prowincji Girona (Katalonia).
Etiologia i drogi szerzenia się LSD
Czynnikiem etiologicznym choroby jest wirus Lumpy Skin Disease Virus (LSDV), należący do rodzaju Capripoxvirus (rodzina Poxviridae). Zarażeniu podlega przede wszystkim bydło domowe – zarówno rasy mleczne, jak i mięsne – a także bawoły wodne. Sporadycznie notuje się przypadki u dzikich przeżuwaczy.
Do transmisji choroby dochodzi głównie poprzez:
- stawonogi krwiopijne (komary, kuczmany, kleszcze),
- kontakt bezpośredni z wydzielinami (ślina, strupy, wydzielina nosowa),
- zakażenie wewnątrzmaciczne i przez mleko,
- nasienie podczas krycia naturalnego lub inseminacji,
- pośrednio – przez skażony sprzęt, odzież, paszę czy środki transportu.
Objawy kliniczne obejmują wysoką gorączkę (powyżej 40°C), liczne guzki skórne, obrzęki, spadek apetytu i mleczności, zapalenia narządów płciowych, poronienia i wtórne infekcje. Śmiertelność jest zróżnicowana, jednak skutki gospodarcze są bardzo poważne.
Francja – epicentrum zachodnioeuropejskiej fali
Od czerwca do połowy października 2025 r. Francja stała się krajem najbardziej dotkniętym LSD w Europie Zachodniej.
Do 14 października odnotowano 83 ogniska, głównie w regionach Savoie, Haute-Savoie, Jura i Ain, a także nowe przypadki w Pirenejach Wschodnich (La Bastide, Oms, Valmanya).
W odpowiedzi władze wprowadziły:
- zakaz eksportu bydła i organizacji imprez hodowlanych, w tym walk byków (obowiązuje od 18 października do 4 listopada 2025),
- obowiązkowe szczepienia w strefach ryzyka,
- wzmożony nadzór epizootyczny i kontrole transportów zwierząt.
Francuska Konfederacja Rolników (Confédération Paysanne) zwróciła jednak uwagę, że zbyt restrykcyjne procedury (m.in. masowe odstrzały) mogą sprzyjać nielegalnym przemieszczeniom zwierząt, co paradoksalnie pogarsza sytuację epidemiologiczną.
Hiszpania – pierwsze przypadki w Katalonii
14 października 2025 r. Hiszpania potwierdziła pierwsze ogniska LSD w prowincji Girona (Katalonia). Początkowo zakażenie wykryto na czterech fermach – zachorowało łącznie 18 sztuk bydła, a narażonych było około 800 zwierząt, w tym 600 w jednym dużym gospodarstwie.
Władze hiszpańskie wdrożyły decyzję wykonawczą Komisji Europejskiej (UE 2025/2076), obejmującą:
- strefę zapowietrzoną (20 km),
- strefę zagrożoną (50 km),
- likwidację zakażonych stad i dezynfekcję,
- monitoring wszystkich gospodarstw w zasięgu.
| Kraj | Liczba ognisk LSD – stan na dzień 14.10.2025 |
| Francja | 83 |
| Włochy | 72 |
| Hiszpania | 9 |
Źródło: Reuters
Skutki
Obecność LSD powoduje:
- ograniczenie przemieszczania bydła,
- spadek produkcji mlecznej nawet o 50%,
- problemy rozrodcze i obniżenie wskaźników płodności,
- utratę masy ciała i wartości rzeźnej,
- straty finansowe z powodu zakazów eksportu i konieczności likwidacji stad.
Dla wielu francuskich i włoskich gospodarstw to oznacza realne zagrożenie ciągłości produkcji i utrzymania płynności ekonomicznej.
Unijne przepisy i środki kontroli
Zgodnie z prawem unijnym, LSD jest klasyfikowana jako choroba kategorii A + D + E – podlegająca natychmiastowemu zwalczaniu (na mocy Rozporządzenia UE 2016/429 i 2018/1882).
Procedury obejmują:
- niezwłoczne zabicie zwierząt w ognisku,
- dezynfekcję i unieszkodliwienie materiału biologicznego,
- ustanowienie stref zapowietrzonych (min. 20 km) i zagrożonych (min. 50 km),
- kwarantannę trwającą od 28 do 45 dni po zakończeniu czyszczenia,
- masowe szczepienia i zwalczanie wektorów.
Wnioski
- Wektorowy charakter choroby wymaga zwiększenia ochrony przed owadami – stosowania repelentów, oprysków, siatek i utrzymywania czystości wokół budynków inwentarskich.
- Bioasekuracja – każde gospodarstwo powinno ograniczyć ruch ludzi, sprzętu i pojazdów; konieczna jest dezynfekcja i ewidencja przybyć.
- Szybkie zgłaszanie podejrzeń – im wcześniej zostanie wykryte ognisko, tym większa szansa na uniknięcie strat ekonomicznych.
- Współpraca między służbami weterynaryjnymi UE jest niezbędna do powstrzymania dalszej transmisji.
Dla polskich hodowców sytuacja stanowi poważne ostrzeżenie. Choć w Polsce dotąd nie stwierdzono żadnego ogniska, należy utrzymać wzmożony nadzór epizootyczny, monitorować owady i nowo zakupione zwierzęta, a także być przygotowanym na wdrożenie szczepień, jeśli choroba zbliży się do granic kraju.
Opracowano przez IBIMS Green na podstawie informacji z WOAH, Reuters, GIW.