Dieta roślinna od lat wzbudza zainteresowanie zarówno jako potencjalnie “zdrowsza” alternatywa dla tradycyjnego sposobu odżywiania, jak i jako rozwiązanie bardziej przyjazne środowisku. Wraz z dynamicznym rozwojem rynku produktów pochodzenia roślinnego coraz większą popularnością cieszą się nie tylko świeże warzywa, owoce czy strączki, a także wysoko przetworzone zamienniki mięsa i nabiału. Produkty takie jak „roślinne wędliny” czy „wege kotlety” mają na celu odtworzenie tradycyjnych wyrobów pod względem wyglądu i smaku, ale ich skład budzi wątpliwości – często bazują na glutenie, olejach roślinnych, skrobi, barwnikach i licznych dodatkach technologicznych. Choć na pierwszy rzut oka stanowią alternatywę dla mięsa, ich wartość odżywcza bywa znacznie niższa. Czy brak mięsa i nabiału w diecie gwarantuje odpowiednie odżywienie? Kluczowe pytanie brzmi: jak długofalowa dieta roślinna wpływa na zdrowie człowieka?
COPLANT – największe badanie w Europie
Dotychczasowe dane o diecie roślinnej pochodzą głównie z lat 80. i 90., czyli sprzed ery masowej produkcji zamienników mięsa. COPLANT ma odpowiedzieć na pytania, jak współczesne wegańskie i wegetariańskie diety wpływają na zdrowie w perspektywie długoterminowej.
W Niemczech i Austrii rozpoczęto realizację COPLANT Study (Cohort on Plant-Based Diets) – największego i najbardziej kompleksowego projektu badawczego nad dietami roślinnymi w Europie. W badaniu weźmie udział około 6 000 osób w wieku 18–69 lat, które od co najmniej roku stosują dietę wegańską, wegetariańską, peskatariańską lub tradycyjną.
Uczestnicy będą obserwowani przez minimum 20 lat. Analizie poddane zostaną: sposób odżywiania i styl życia, stan zdrowia metabolicznego, gęstość mineralna kości, skład ciała, markery krwi i moczu, ślady zanieczyszczeń środowiskowych.
Do badań włączono także kobiety w ciąży i karmiące piersią, co umożliwia analizę wpływu diety na rozwój dzieci. Narzędziem wspierającym gromadzenie danych jest aplikacja NutriDiary, pozwalająca precyzyjnie rejestrować codzienne posiłki, w tym produkty roślinne nowej generacji.
Niedobory i ryzyko dla zdrowia
Eksperci zwracają uwagę, że dieta roślinna nie gwarantuje prawidłowego odżywienia, a źle zaplanowana może prowadzić do niedobór witaminy B12, niedoborów jodu, żelaza i cynku, obniżonej gęstość mineralnej kości, zbyt niskiej podaż pełnowartościowego białka.
Badania Federalnego Instytutu Oceny Ryzyka (BfR) sugerują, że osoby stosujące dietę wegańską częściej wykazują obniżone parametry w zakresie zdrowia kości, co może zwiększać ryzyko osteoporozy. Szczególną ostrożność powinny zachować dzieci, młodzież, kobiety w ciąży i osoby starsze.
Przykłady kliniczne – znaczenie bilansu
Zaniedbania w komponowaniu diety roślinnej mogą prowadzić do poważnych konsekwencji zdrowotnych. Wskazuje na to zarówno przypadek piosenkarki Ariany Grande, u której lekarze zauważyli spadek masy mięśniowej i osłabienie, jak i dramatyczna historia 3,5-letniej dziewczynki z Polski, karmionej przez rodziców wyłącznie mlekiem i winogronami, co doprowadziło do ciężkiego niedożywienia.
Choć są to jednostkowe sytuacje, stanowią ilustrację realnych zagrożeń związanych z nieprawidłowo prowadzoną dietą roślinną.
Podsumowanie i perspektywy
Specjaliści podkreślają, że dieta roślinna wymaga świadomego planowania, suplementacji oraz konsultacji ze specjalistami. Brak odpowiedniego bilansu składników odżywczych może prowadzić do poważnych problemów zdrowotnych, zwłaszcza w grupach szczególnie wrażliwych.
Rozpoczęte badanie COPLANT może dostarczyć przełomowych danych, które pozwolą sformułować bardziej precyzyjne zalecenia żywieniowe oparte na aktualnych realiach rynku żywności roślinnej. Wnioski z tego projektu będą miały znaczenie nie tylko dla jednostek, ale także dla systemów ochrony zdrowia publicznego w całej Europie.
Opracowane przez IBIMS Green na podstawie informacji z Meat The Facts.
