- Dane epidemiologiczne z USA
- Ochronny wpływ białka zwierzęcego
- Alternatywy z potencjałem środowiskowym
- Wyzwania żywieniowe i niedobory
- Transformacja rynku białka
Wprowadzenie
W ostatnich latach debata wokół spożycia białka i jego wpływu na zdrowie publiczne oraz środowisko nabrała szczególnego znaczenia. Wynika to zarówno z dynamicznie rosnącej popularności alternatyw dla mięsa, jak i z rosnącej presji politycznej związanej z Europejskim Zielonym Ładem i transformacją systemu żywnościowego. Celem niniejszej ekspertyzy jest zestawienie wyników najnowszej analizy amerykańskiego badania NHANES III (2023) oraz raportu European Academies Science Advisory Council (2025), a także omówienie ich implikacji dla branży rolno-spożywczej.
Wyniki badania NHANES III
Charakterystyka badania
Analiza objęła 15 937 dorosłych Amerykanów (dane z lat 1988–1994), których wyniki powiązano z rejestrami zgonów do roku 2006. Badanie miało na celu określenie związku między rodzajem spożywanego białka (zwierzęcego i roślinnego) a ryzykiem zgonów z różnych przyczyn, w tym chorób sercowo-naczyniowych (CVD) oraz nowotworów.
Kluczowe wyniki
- Spożycie białka zwierzęcego i roślinnego nie wykazywało istotnych statystycznie zależności z ryzykiem zgonu
- Ani białko zwierzęce, ani roślinne nie wpływało na ryzyko zgonów z powodu chorób układu krążenia.
- Odnotowano niewielki, ale istotny statystycznie efekt ochronny białka zwierzęcego wobec ryzyka zgonu z powodu nowotworów
Tabela 1. Wybrane wyniki analizy NHANES III
| Rodzaj białka | Ryzyko zgonu ogółem | Ryzyko CVD | Ryzyko nowotworów |
| Zwierzęce | brak związku | brak związku | spadek ryzyka |
| Roślinne | brak związku | brak związku | brak związku |
Znaczenie wyników
Autorzy podkreślają, że wcześniejsze publikacje sugerujące wzrost śmiertelności przy wysokim spożyciu białka (np. Levine i in., 2014) mogły być obarczone błędami metodologicznymi. Chodzi m.in. o niewłaściwe grupowanie uczestników, brak korekt na błędy pomiarowe w ocenie diety czy zbyt krótki okres obserwacji. Wyniki NHANES III stanowią więc ważne uzupełnienie debaty naukowej, obalając tezy o szkodliwości białka zwierzęcego dla zdrowia.
Raport EASAC: alternatywy mięsa w Europie
Z kolei raport European Academies Science Advisory Council (2025) koncentruje się na przyszłości rynku białka w Europie. Kluczowe wnioski:
Zdrowie
EASAC podkreśla, że alternatywne źródła białka (roślinne, owadzie, mikrobiologiczne, komórkowe) mogą odegrać ważną rolę w przyszłości żywienia. Jednak wyzwaniem pozostaje niska biodostępność kluczowych mikroskładników (żelazo, cynk, witamina B12) oraz ryzyko nadmiernego przetworzenia produktów (sól, tłuszcze nasycone, dodatki technologiczne).
Środowisko
Alternatywne źródła białka charakteryzują się wyraźnie niższym śladem węglowym i wodnym niż tradycyjna produkcja mięsa, zwłaszcza wołowiny. Szczególny potencjał mają rozwiązania oparte na fermentacji biomasy i mięsie hodowanym komórkowo, pod warunkiem wykorzystania energii odnawialnej.
Społeczeństwo
Zmiany preferencji konsumentów, zwłaszcza młodszych i proekologicznych, sprzyjają rozwojowi alternatyw. Bariery stanowią jednak kwestie ceny, smaku oraz postrzegania naturalności produktów.
Tabela 2. Porównanie wniosków NHANES III vs EASAC pod kątem aspektu zdrowotnego
| NHANES III (2023) | EASAC (2025) | |
| ZDROWIE | Brak związku białka z wyższą śmiertelnością; białko zwierzęce może obniżać ryzyko nowotworów | Alternatywy korzystne, ale ryzyko niedoborów i przetworzenia |
| ŚRODOWISKO | Nie analizowano | Alternatywy z mniejszym śladem środowiskowym pod warunkiem wykorzystania energii odnawialnej |
| SPOŁECZEŃSTWO | Nie analizowano | Wzrost akceptacji, ale bariery cenowe i smakowe |
Konsekwencje dla sektora rolno-mięsnego
- Wyniki NHANES III wzmacniają pozycję sektora w debacie publicznej – mięso nie stanowi zagrożenia zdrowotnego, co jest ważnym argumentem wobec narracji o konieczności radykalnej rezygnacji z jego spożycia.
- Raport EASAC wskazuje, że rozwój alternatywnych źródeł białka wymaga wsparcia politycznego, inwestycji w badania i infrastruktury oraz regulacji dotyczących oznakowania i bezpieczeństwa żywności.
- Wdrożenie strategii „białkowej transformacji” w Europie będzie oznaczało współistnienie różnych modeli produkcji. Tradycyjna hodowla i nowoczesne alternatywy będą musiały współdziałać w systemie, w którym kluczowe znaczenie ma równowaga między zdrowiem publicznym, środowiskiem a bezpieczeństwem żywnościowym.
Zestawienie danych NHANES III i raportu EASAC prowadzi do kilku kluczowych wniosków:
- Spożycie białka zwierzęcego nie zwiększa ryzyka zgonu i może być korzystne pod względem ochrony przed nowotworami.
- Alternatywy mięsa oferują potencjalne korzyści środowiskowe i społeczne, ale niosą wyzwania związane z przetworzeniem i wartością odżywczą.
- Debata o przyszłości białka powinna uwzględniać zarówno argumenty zdrowotne, jak i środowiskowe, bez upraszczania przekazu.
- Sektor rolno-mięsny w Europie stoi przed wyzwaniem adaptacji do polityki Zielonego Ładu i potrzeb konsumentów, ale jednocześnie posiada solidne podstawy naukowe do obrony swojej roli.
Nowe dowody naukowe równoważą debatę o białku: mięso nie stanowi zagrożenia dla zdrowia, a nawet może działać ochronnie wobec nowotworów, natomiast alternatywy zyskują przewagę środowiskową, choć niosą ze sobą wyzwania technologiczne i żywieniowe. Przyszłość rynku białka to nie „mięso kontra rośliny”, ale raczej poszukiwanie komplementarnych modeli produkcji i konsumpcji.
Opracowano przez IBIMS Green na podstawie informacji ze strony ScienceDirect oraz raportu Meat Alternatives – European Academies Science Advisory Council.